{"id":12398,"date":"2019-05-28T08:54:30","date_gmt":"2019-05-28T08:54:30","guid":{"rendered":"https:\/\/kiencang.net\/?p=12398"},"modified":"2019-05-29T05:00:02","modified_gmt":"2019-05-29T05:00:02","slug":"tu-bi-voi-ban-than","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/kiencang.net\/tu-bi-voi-ban-than\/","title":{"rendered":"T\u1eeb bi v\u1edbi b\u1ea3n th\u00e2n: Kh\u00e1i ni\u1ec7m thay th\u1ebf v\u1ec1 th\u00e1i \u0111\u1ed9 l\u00e0nh m\u1ea1nh \u0111\u1ed1i v\u1edbi ch\u00ednh m\u00ecnh"},"content":{"rendered":"

B\u00e0i b\u00e1o n\u00e0y \u0111\u1ecbnh ngh\u0129a v\u00e0 xem x\u00e9t vi\u1ec7c x\u00e2y d\u1ef1ng l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1eafc \u1ea9n\/t\u1eeb bi v\u1edbi b\u1ea3n th\u00e2n (self-compassion). T\u1eeb bi v\u1edbi b\u1ea3n th\u00e2n bao g\u1ed3m ba th\u00e0nh ph\u1ea7n ch\u00ednh: (a) nh\u00e2n t\u1eeb v\u1edbi ch\u00ednh m\u00ecnh (self-kindness) – th\u1ea5u hi\u1ec3u v\u00e0 \u0111\u1ed1i t\u1ed1t v\u1edbi b\u1ea3n th\u00e2n m\u00ecnh trong tr\u01b0\u1eddng h\u1ee3p \u0111au \u0111\u1edbn hay th\u1ea5t b\u1ea1i thay v\u00ec \u0111\u00e1nh gi\u00e1 b\u1ea3n th\u00e2n qu\u00e1 kh\u1eaft khe (self-critical), (b) t\u01b0\u01a1ng \u0111\u1ed3ng nh\u00e2n lo\u1ea1i\/l\u00f2ng nh\u00e2n \u0111\u1ea1o (common humanity) – nh\u1eadn th\u1ee9c v\u1ec1 kinh nghi\u1ec7m c\u1ee7a ng\u01b0\u1eddi kh\u00e1c nh\u01b0 m\u1ed9t ph\u1ea7n c\u1ee7a tr\u1ea3i nghi\u1ec7m l\u1edbn h\u01a1n c\u1ee7a con ng\u01b0\u1eddi (larger human experience) thay v\u00ec nh\u00ecn nh\u1eadn ch\u00fang t\u00e1ch bi\u1ec7t v\u00e0 c\u00f4 l\u1eadp (separatin and isolating), v\u00e0 (c) ch\u00e1nh ni\u1ec7m (mindfulness)- gi\u1eef nh\u1eefng suy ngh\u0129 c\u0169ng nh\u01b0 c\u1ea3m gi\u00e1c \u0111au kh\u1ed5 trong nh\u1eadn th\u1ee9c c\u00e2n b\u1eb1ng thay v\u00ec \u0111\u1ed3ng nh\u1ea5t h\u00f3a qu\u00e1 m\u1ee9c (over-indentifying) v\u1edbi ch\u00fang. T\u1eeb bi v\u1edbi ch\u00ednh m\u00ecnh l\u00e0 m\u1ed9t th\u00e1i \u0111\u1ed9 t\u1ef1 gi\u00e1c t\u00edch c\u1ef1c v\u1ec1 m\u1eb7t c\u1ea3m x\u00fac m\u00e0 c\u00f3 th\u1ec3 ch\u1ed1ng l\u1ea1i nh\u1eefng h\u1ec7 qu\u1ea3 ti\u00eau c\u1ef1c v\u1ec1 s\u1ef1 t\u1ef1 \u0111\u00e1nh gi\u00e1, t\u00e1ch bi\u1ec7t, v\u00e0 tr\u1ea7m t\u01b0 (ch\u1eb3ng h\u1ea1n nh\u01b0 tr\u1ea7m c\u1ea3m). V\u00ec t\u00ednh ch\u1ea5t kh\u00f4ng \u0111\u00e1nh gi\u00e1 v\u00e0 li\u00ean k\u1ebft v\u1edbi nhau, n\u00ean n\u00f3 c\u00f2n c\u00f3 xu h\u01b0\u1edbng ch\u1ed1ng l\u1ea1i s\u1ef1 t\u1ef1 luy\u1ebfn, t\u1ef1 cho m\u00ecnh l\u00e0 trung t\u00e2m, v\u00e0 nh\u1eefng s\u1ef1 so s\u00e1nh x\u00e3 h\u1ed9i \u0111i xu\u1ed1ng m\u00e0 c\u00f3 li\u00ean quan \u0111\u1ebfn m\u1ecdi n\u1ed7 l\u1ef1c duy tr\u00ec l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1ecdng (self-esteem). S\u1ef1 li\u00ean quan gi\u1eefa t\u1eeb bi v\u1edbi ch\u00ednh m\u00ecnh v\u1edbi c\u00e1c c\u1ea5u tr\u00fac t\u00e2m l\u00fd kh\u00e1c \u0111\u00e3 \u0111\u01b0\u1ee3c xem x\u00e9t, m\u1ed1i li\u00ean k\u1ebft c\u1ee7a n\u00f3 v\u1edbi ch\u1ee9c n\u0103ng t\u00e2m l\u00fd s\u1ebd \u0111\u01b0\u1ee3c nghi\u00ean c\u1ee9u, v\u00e0 nh\u1eefng kh\u00e1c bi\u1ec7t nh\u00f3m ti\u1ec1m n\u0103ng trong l\u00f2ng t\u1eeb bi v\u1edbi b\u1ea3n th\u00e2n s\u1ebd \u0111\u01b0\u1ee3c th\u1ea3o lu\u1eadn trong b\u00e0i b\u00e1o n\u00e0y.<\/em><\/p>\n

<\/p>\n

Trong nh\u1eefng n\u0103m g\u1ea7n \u0111\u00e2y, m\u1ed9t s\u1ed1 l\u1eddi ch\u1ec9 tr\u00edch \u0111\u00e3 \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111\u01b0a ra v\u1ec1 vi\u1ec7c s\u1eed d\u1ee5ng l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1ecdng nh\u01b0 th\u01b0\u1edbc \u0111o s\u1ee9c kh\u1ecfe t\u00e2m l\u00fd ch\u00ednh (primary measure of psychological health). L\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1ecdng, b\u1eaft ngu\u1ed3n t\u1eeb nh\u1eefng \u0111\u00e1nh gi\u00e1 v\u1ec1 gi\u00e1 tr\u1ecb b\u1ea3n th\u00e2n (self-worth), \u0111\u01b0\u1ee3c c\u1ea5u th\u00e0nh b\u1edfi c\u00e1c \u0111\u00e1nh gi\u00e1 (judgments) v\u00e0 so s\u00e1nh (comparisons). Nh\u01b0 William James \u0111\u00e3 \u0111\u1ec1 xu\u1ea5t h\u01a1n m\u1ed9t th\u1ebf k\u1ef7 tr\u01b0\u1edbc, l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1ecdng li\u00ean quan \u0111\u1ebfn vi\u1ec7c \u0111\u00e1nh gi\u00e1 th\u00e0nh t\u00edch c\u00e1 nh\u00e2n (t\u00f4i l\u00e0m t\u1ed1t th\u1ebf n\u00e0o?) so v\u1edbi c\u00e1c ti\u00eau chu\u1ea9n \u0111\u1eb7t ra (th\u1ebf n\u00e0o \u0111\u01b0\u1ee3c coi l\u00e0 \u0111\u1ee7 t\u1ed1t?) trong nh\u1eefng l\u0129nh v\u1ef1c c\u00f3 t\u1ea7m quan tr\u1ecdng \u0111\u01b0\u1ee3c nh\u1eadn th\u1ee9c (vi\u1ec7c gi\u1ecfi l\u0129nh v\u1ef1c n\u00e0y l\u00e0 r\u1ea5t quan tr\u1ecdng). L\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1ecdng c\u00f2n li\u00ean quan \u0111\u1ebfn vi\u1ec7c h\u01b0\u1edbng s\u1ef1 ch\u00fa \u00fd \u0111\u1ebfn nh\u1eefng \u0111\u00e1nh gi\u00e1 c\u1ee7a ng\u01b0\u1eddi kh\u00e1c v\u1ec1 b\u1ea3n th\u00e2n (ng\u01b0\u1eddi kh\u00e1c qu\u00fd m\u00ecnh \u0111\u1ebfn m\u1ee9c n\u00e0o, h\u1ecd b\u1eb1ng l\u00f2ng v\u1edbi m\u00ecnh nhi\u1ec1u hay \u00edt?), \u0111\u1ec3 x\u00e1c \u0111\u1ecbnh m\u1ee9c \u0111\u1ed9 qu\u00fd tr\u1ecdng b\u1ea3n th\u00e2n c\u1ee7a m\u1ed9t ng\u01b0\u1eddi. So s\u00e1nh x\u00e3 h\u1ed9i (social comparison) l\u00e0 m\u1ed9t y\u1ebfu t\u1ed1 quy\u1ebft \u0111\u1ecbnh b\u1ed5 sung c\u1ee7a l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1ecdng, \u0111\u1ec3 b\u1ea3n th\u00e2n \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111\u00e1nh gi\u00e1 trong m\u1ed1i quan h\u1ec7 v\u1edbi th\u00e0nh t\u00edch\/s\u1ef1 th\u1ec3 hi\u1ec7n c\u1ee7a ng\u01b0\u1eddi kh\u00e1c.<\/p>\n

L\u1ee3i \u00edch t\u00e2m l\u00fd c\u1ee7a l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1ecdng cao \u0111\u00e3 \u0111\u01b0\u1ee3c ca ng\u1ee3i m\u1ed9t c\u00e1ch r\u1ed9ng r\u00e3i trong c\u1ea3 gi\u1edbi h\u00e0n l\u00e2m l\u1eabn b\u00e1o ch\u00ed l\u00e1 c\u1ea3i – d\u1eabn \u0111\u1ebfn vi\u1ec7c nhi\u1ec1u tr\u01b0\u1eddng h\u1ecdc \u00e1p d\u1ee5ng c\u00e1c ch\u01b0\u01a1ng tr\u00ecnh quy m\u00f4 l\u1edbn \u0111\u1ec3 n\u00e2ng cao l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1ecdng c\u1ee7a h\u1ecdc sinh (v\u00ed d\u1ee5, L\u1ef1c l\u01b0\u1ee3ng Th\u00fac \u0111\u1ea9y L\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1ecdng California). M\u1eb7c d\u00f9 v\u1ea5n \u0111\u1ec1 l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1ecdng th\u1ea5p li\u00ean quan \u0111\u1ebfn m\u1ed9t lo\u1ea1t h\u1ec7 qu\u1ea3 t\u00e2m l\u00fd ti\u00eau c\u1ef1c l\u00e0 kh\u00e1 r\u00f5 r\u00e0ng, ch\u1eb3ng h\u1ea1n nh\u01b0 thi\u1ebfu \u0111\u1ed9ng c\u01a1 th\u00fac \u0111\u1ea9y, tr\u1ea7m c\u1ea3m, v\u00e0 \u00fd mu\u1ed1n t\u1ef1 s\u00e1t, nh\u01b0ng ch\u01b0a ch\u1eafc vi\u1ec7c n\u00e2ng cao l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1ecdng c\u1ee7a m\u1ecdi ng\u01b0\u1eddi \u0111\u00e3 l\u00e0 thu\u1ed1c ch\u1eefa b\u00e1ch b\u1ec7nh nh\u01b0 ng\u01b0\u1eddi ta v\u1eabn n\u00f3i. \u0110\u1ea7u ti\u00ean, r\u1ea5t kh\u00f3 \u0111\u1ec3 n\u00e2ng cao l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1ecdng c\u1ee7a m\u1ed9t c\u00e1 nh\u00e2n, v\u00ec l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1ecdng \u0111\u00e3 \u0111\u01b0\u1ee3c ch\u1ee9ng minh l\u00e0 c\u00f3 kh\u1ea3 n\u0103ng kh\u00e1ng l\u1ea1i s\u1ef1 thay \u0111\u1ed5i cao. H\u01a1n n\u1eefa, ngay b\u1ea3n th\u00e2n l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1ecdng cao c\u0169ng c\u00f3 nh\u1eefng h\u1ec7 l\u1ee5y ti\u00eau c\u1ef1c. M\u1ed9t s\u1ed1 nh\u00e0 t\u00e2m l\u00fd h\u1ecdc \u0111\u00e3 l\u1eadp lu\u1eadn r\u1eb1ng qu\u00e1 t\u1eadp trung v\u00e0o vi\u1ec7c \u0111\u00e1nh gi\u00e1 v\u00e0 y\u00eau th\u00edch b\u1ea3n th\u00e2n c\u00f3 th\u1ec3 d\u1eabn \u0111\u1ebfn h\u1ed9i ch\u1ee9ng t\u1ef1 luy\u1ebfn (narcissism), c\u00f9ng v\u1edbi t\u00ecnh tr\u1ea1ng ch\u1ec9 quan t\u00e2m \u0111\u1ebfn b\u1ea3n th\u00e2n (self-absorption), coi m\u00ecnh l\u00e0 trung t\u00e2m (self-centeredness), m\u00e0 kh\u00f4ng th\u00e8m m\u00e0ng \u0111\u1ebfn ng\u01b0\u1eddi kh\u00e1c. Nh\u1eefng n\u1ed7 l\u1ef1c b\u1ea3o v\u1ec7 hay c\u1ee7ng c\u1ed1 l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1ecdng c\u00f2n c\u00f3 th\u1ec3 d\u1eabn \u0111\u1ebfn nh\u1eefng l\u1ec7ch l\u1ea1c trong s\u1ef1 t\u1ef1 bi\u1ebft m\u00ecnh\/nh\u1eadn th\u1ee9c v\u1ec1 b\u1ea3n th\u00e2n (self-knowledge), g\u00e2y kh\u00f3 kh\u0103n cho vi\u1ec7c x\u00e1c \u0111\u1ecbnh nh\u1eefng khu v\u1ef1c c\u1ea7n thay \u0111\u1ed5i ho\u1eb7c ph\u00e1t tri\u1ec3n. Mong mu\u1ed1n c\u00f3 l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1ecdng cao c\u00f3 th\u1ec3 d\u1eabn \u0111\u1ebfn vi\u1ec7c s\u1eb5n s\u00e0ng nh\u00ecn nh\u1eadn \u0111i\u1ec1u t\u1ed3i t\u1ec7 nh\u1ea5t \u1edf ng\u01b0\u1eddi kh\u00e1c nh\u01b0 m\u1ed9t c\u00f4ng c\u1ee5 \u0111\u00e1nh gi\u00e1 b\u1ea3n th\u00e2n m\u1ed9t c\u00e1ch thu\u1eadn l\u1ee3i h\u01a1n, v\u00e0 trong th\u1ef1c t\u1ebf, l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1ecdng cao (ch\u1ee9 kh\u00f4ng ph\u1ea3i l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1ecdng th\u1ea5p) m\u1edbi li\u00ean quan \u0111\u1ebfn s\u1ef1 gia t\u0103ng \u0111\u1ecbnh ki\u1ebfn \u0111\u1ed1i v\u1edbi nh\u1eefng c\u00e1 nh\u00e2n ngo\u00e0i nh\u00f3m. Cu\u1ed1i c\u00f9ng, nh\u01b0 Baumeister c\u00f9ng c\u1ed9ng s\u1ef1 \u0111\u00e3 l\u1eadp lu\u1eadn, \u00fd th\u1ee9c v\u1ec1 l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1ecdng b\u1ecb “th\u1ed5i ph\u1ed3ng” c\u00f3 th\u1ec3 d\u1eabn \u0111\u1ebfn t\u00ecnh tr\u1ea1ng g\u00e2y h\u1ea5n\/hung h\u0103ng v\u00e0 b\u1ea1o l\u1ef1c v\u1edbi nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi \u0111\u01b0\u1ee3c cho l\u00e0 \u0111e d\u1ecda c\u00e1i t\u00f4i\/l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1ecdng.<\/p>\n

V\u00ec nh\u1eefng l\u00fd do n\u00e0y, m\u1ed9t s\u1ed1 nh\u00e0 t\u00e2m l\u00fd h\u1ecdc \u0111\u00e3 c\u1ed1 gi\u1edbi thi\u1ec7u nh\u1eefng kh\u00e1i ni\u1ec7m thay th\u1ebf v\u1ec1 th\u00e1i \u0111\u1ed9 c\u0169ng nh\u01b0 m\u1ed1i quan h\u1ec7 l\u00e0nh m\u1ea1nh v\u1edbi b\u1ea3n th\u00e2n, ch\u1eb3ng h\u1ea1n nh\u01b0 th\u00e1i \u0111\u1ed9 t\u1ef1 tr\u1ecdng\/t\u01b0 c\u00e1ch \u0111\u1ee9ng \u0111\u1eafn (self-respect), t\u1ef1 tin v\u00e0o n\u0103ng l\u1ef1c b\u1ea3n th\u00e2n (self-efficacy), l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1ecdng th\u1ef1c th\u1ee5, ho\u1eb7c c\u00e1 t\u00ednh. M\u1ed9t s\u1ef1 thay th\u1ebf h\u1eefu \u00edch kh\u00e1c c\u00f3 th\u1ec3 \u0111\u01b0\u1ee3c t\u00ecm th\u1ea5y b\u1eb1ng c\u00e1ch b\u1eaft \u0111\u1ea7u \u00e1p d\u1ee5ng m\u1ed9t kh\u00e1i ni\u1ec7m quan tr\u1ecdng trong tri\u1ebft l\u00fd Ph\u1eadt gi\u00e1o – l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1eafc \u1ea9n\/t\u1eeb bi v\u1edbi b\u1ea3n th\u00e2n. M\u1eb7c d\u00f9 kh\u00e1i ni\u1ec7m l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1eafc \u1ea9n\/t\u1eeb bi v\u1edbi b\u1ea3n th\u00e2n \u0111\u00e3 t\u1ed3n t\u1ea1i trong t\u01b0 t\u01b0\u1edfng tri\u1ebft h\u1ecdc ph\u01b0\u01a1ng \u0110\u00f4ng nhi\u1ec1u th\u1ebf k\u1ef7 nay, nh\u01b0ng \u0111\u00e2y v\u1eabn l\u00e0 m\u1ed9t kh\u00e1i ni\u1ec7m t\u01b0\u01a1ng \u0111\u1ed1i m\u1edbi m\u1ebb \u0111\u1ed1i v\u1edbi t\u00e2m l\u00fd h\u1ecdc ph\u01b0\u01a1ng T\u00e2y (m\u1eb7c d\u00f9 n\u00f3 li\u00ean quan \u0111\u1ebfn c\u00e1c kh\u00e1i ni\u1ec7m t\u00e2m l\u00fd h\u1ecdc kh\u00e1c c\u1ee7a ph\u01b0\u01a1ng T\u00e2y, m\u1ed9t \u0111i\u1ec3m s\u1ebd s\u1edbm \u0111\u01b0\u1ee3c \u0111\u1ec1 c\u1eadp). Th\u1eadp k\u1ef7 qua \u0111\u00e3 ch\u1ee9ng ki\u1ebfn s\u1ef1 trao \u0111\u1ed5i \u00fd t\u01b0\u1edfng ng\u00e0y m\u1ed9t t\u0103ng gi\u1eefa Ph\u1eadt gi\u00e1o v\u00e0 l\u0129nh v\u1ef1c t\u00e2m l\u00fd h\u1ecdc, m\u1edf r\u1ed9ng v\u1ed1n hi\u1ec3u bi\u1ebft hi\u1ec7n nay c\u1ee7a ch\u00fang ta v\u1ec1 s\u1ee9c kh\u1ecfe tinh th\u1ea7n v\u00e0 m\u1edf ra nh\u1eefng c\u00e1ch th\u1ee9c m\u1edbi \u0111\u1ec3 nghi\u00ean c\u1ee9u c\u0169ng nh\u01b0 \u0111i\u1ec1u tr\u1ecb r\u1ed1i lo\u1ea1n t\u00e2m th\u1ea7n. B\u00e0i vi\u1ebft n\u00e0y th\u1ec3 hi\u1ec7n n\u1ed7 l\u1ef1c b\u1ed5 sung v\u00e0o cu\u1ed9c \u0111\u1ed1i tho\u1ea1i n\u00e0y b\u1eb1ng vi\u1ec7c ki\u1ec3m tra xem kh\u00e1i ni\u1ec7m l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1eafc \u1ea9n\/t\u1eeb bi v\u1edbi b\u1ea3n th\u00e2n gi\u00fap m\u1edf r\u1ed9ng v\u1ed1n hi\u1ec3u bi\u1ebft hi\u1ec7n t\u1ea1i c\u1ee7a ch\u00fang ta v\u1ec1 th\u00e1i \u0111\u1ed9 l\u00e0nh m\u1ea1nh d\u00e0nh cho b\u1ea3n th\u00e2n nh\u01b0 th\u1ebf n\u00e0o. M\u1ee5c ti\u00eau c\u1ee7a n\u00f3 l\u00e0 x\u00e1c \u0111\u1ecbnh r\u00f5 r\u00e0ng xem qu\u00e1 tr\u00ecnh mang l\u1ea1i l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1eafc \u1ea9n\/t\u1eeb bi v\u1edbi b\u1ea3n th\u00e2n bao g\u1ed3m nh\u1eefng y\u1ebfu t\u1ed1 n\u00e0o, v\u00e0 kh\u00e1m ph\u00e1 m\u1ed1i quan h\u1ec7 ti\u1ec1m n\u0103ng gi\u1eefa l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1eafc \u1ea9n\/t\u1eeb bi v\u1edbi b\u1ea3n th\u00e2n v\u1edbi c\u00e1c kh\u00eda c\u1ea1nh kh\u00e1c c\u1ee7a ch\u1ee9c n\u0103ng t\u00e2m l\u00fd. V\u00ec m\u1edbi c\u00f3 r\u1ea5t \u00edt nghi\u00ean c\u1ee9u \u0111\u01b0\u1ee3c ti\u1ebfn h\u00e0nh v\u1ec1 l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1eafc \u1ea9n, n\u00ean b\u00e0i th\u1ea3o lu\u1eadn n\u00e0y s\u1ebd ch\u1ec9 d\u1ef1a v\u00e0o l\u00fd thuy\u1ebft thay v\u00ec nh\u1eefng ph\u00e1t hi\u1ec7n th\u1ef1c nghi\u1ec7m. Song, s\u1ef1 hi\u1ec3u bi\u1ebft l\u00fd thuy\u1ebft v\u1ec1 l\u00f2ng t\u1ef1 tr\u1eafc \u1ea9n c\u00f3 th\u1ec3 c\u1ef1c k\u1ef3 ph\u00f9 h\u1ee3p cho nh\u1eefng nghi\u00ean c\u1ee9u trong l\u0129nh v\u1ef1c h\u1ecdc thu\u1eadt m\u00e0 quan t\u00e2m \u0111\u1ebfn c\u00e1c v\u1ea5n \u0111\u1ec1 v\u1ec1 b\u1ea3n th\u00e2n c\u0169ng nh\u01b0 b\u1ea3n s\u1eafc.<\/p>\n

\n
\n

M\u1ee5c l\u1ee5c<\/p>\n