Trên Twitter, một trong những phản ứng của tôi (my responses) khi biết thảm kịch Charlie Hebdo là đăng bài này:
Hãy để 2015 là năm mọi người khắp nơi trên thế giới vẽ lên cuốn truyện tranh để kể câu chuyện của họ.
Một ai đó trên Twitter đã hỏi một câu rất hợp lý (reasonably asked), Tôi không biết bắt đầu như thế nào?
Ở đây có một số câu hỏi mà có thể bạn cũng thắc mắc, và tôi sẽ trả lời chúng trong khả năng tốt nhất của mình (I’ve done my best to answer them)!
Tôi không chắc lắm về thể loại truyện tranh mình thích! Làm thế nào để tìm ra nó bây giờ?
Có rất nhiều nơi bạn có thể tìm thấy truyện tranh: báo giấy và báo điện tử, tạp chí, truyện tranh online, thư viện địa phương, hiệu sách và cửa hàng bán truyện tranh dĩ nhiên là nơi hợp lý nhất (most obvious places) trong tình huống này.
Đừng dừng lại quá trình khám phá nếu bạn không thích vài cuốn đầu bạn đọc: có rất nhiều thể loại truyện tranh cũng như có rất nhiều thể loại sách vậy: truyện tranh nấu ăn, truyện tranh siêu anh hùng, truyện tranh hình sự, truyện tranh lãng mạn, tự truyện dưới dạng truyện tranh, truyện tranh du lịch, truyện tranh phóng sự của nhà báo, và danh sách vẫn còn tiếp tục nữa!
Nếu bạn tìm kiếm một số cuốn truyện tranh online, dưới đây là một vài tác giả và truyện tranh của họ đã gây cảm hứng cho tôi (Click theo các đường link bên dưới, Lưu ý là không phải nội dung nào cũng thích hợp với trẻ nhỏ.)
Kate Beaton (truyện tranh về lịch sử, văn học, một số truyện tranh kiểu tự truyện)
Philippa Rice và trang webcomic của cô ấy My Cardboard Life – một thể loại cắt dán vui vẻ!
Stephen Collins – thực hiện vẽ trên chuyên mục hàng tuần của Guardian comic strip
Lucy Knisley
Joe Decie
Raina Telgemeier
Nedroid
Dan Berry – Dan cũng thực hiên một series rất hay dưới dạng podcasts phỏng vấn các hoạ sĩ trên trang web Make It Then Tell Everybody.
Isabel Greenberg
Eleanor Davis
Boulet (in English, in French)
Cập nhật:
Xem thêm danh sách các nữ hoạ sĩ ở Châu Âu với liên kết trên của Maura McHugh.
Danh sách truyện tranh online với nhân vật chính là người da đen (black lead characters) của Joamette Gil.
Tôi có cần phải vẽ tốt không?
Không. Hầu hết các cuốn truyện tranh ưa thích của tôi được vẽ bởi những người chuyên nghiệp vẽ đẹp, nhưng hầu như những người vẽ truyện mà tôi theo dõi đã cải thiện rất nhiều (improved a lot) từ thời điểm ban đầu tôi theo dõi họ; bạn sẽ trở nên tốt hơn khi thực hành (you’ll get better with practice).
Có một số hoạ sĩ vẽ truyện tranh nổi tiếng đã tạo ra các bức tranh gần như chỉ với thoại thông minh (clever writing), thí dụ như Ryan North, anh sử dụng cùng bức tranh nhưng thay đổi thoại trong cuốn Truyện tranh về Khủng long của mình. Randall Munroe truyền đạt các ý tưởng rất hiệu quả thông qua stick people (trông rất đơn giản) với trang blog truyện tranh online (webcomic) của anh ấy là xkcd:
Bạn không phải lúc nào cũng cần phông nền phức tạp (complicated backgrounds); hãy xem các bức hình hoạ này trong series về Nỗi sợ hãi sâu thẳm (Deep Dark Fears) của con người bởi Fran Krause. (Nó trông như được vẽ bằng cọ sơn (paintbush) và mực (ink), hoặc bút lông và tô màu bằng sơn nước/watercolour paint.)
Tom Gauld vẽ rất đẹp nhưng anh thường giữ nó vô cùng đơn giản:
Cập nhật: Bạn cùng phòng của tôi, Gary Northfield thực hiện toàn bộ cuốn truyện tranh với cùng một chiếc lá, hết lần này đến lần khác. (Anh ấy vui lòng cho phép tôi đăng toàn bộ cuốn truyện, tôi sẽ đưa nó vào phần comments – nếu bạn muốn xem hãy truy cập bài gốc tiếng Anh tôi có dẫn nguồn bên dưới)
Có nhiều cấp độ nắn nót (polish) bạn có thể thực hiện để làm đẹp cuốn truyện tranh, và đôi khi điều quan trọng là vẽ được cuốn truyện hơn là làm cho nó hoàn hảo. Tôi thi thoảng vẽ cuốn truyện tranh thô sơ (rough comic) như Hourly Comic chẳng hạn, đây là một dự án vẽ một panel hoặc một tập hợp panel trong suốt một ngày cho từng giờ mà tôi thức (awake):
Và dưới đây là truyện tranh được vẽ nắn nót hơn với bút và sau đó được tô màu kỹ thuật số (coloured digitally). (Một câu chuyện đơn giản nhưng hài hước viết cho tôi được thực hiện bởi một nhóm các bé gái năm tuổi ở thư viện Paddington.) Nó không phức tạp: một nhân vật và bốn panel cho các sự kiện xảy ra. (Khái niệm ‘panel’ chỉ đến những chiếc hộp chứa các bức hình. Bạn không cần phải vẽ một đường xung quanh nhưng bạn có thể làm vậy nếu nó có ích cho việc kể câu chuyện của bạn.)
Tôi có cần phải là người viết tốt không?
Điều quan trọng nhất khi viết lời cho truyện tranh là phải đảm bảo chắc chắn rằng người đọc có thể hiểu nó.
Đừng lo lắng về việc có được các câu thoại tuyệt vời (coolest-sounding dialogue) hoặc sử dụng ngôn từ hoa văn (flowery language), điều quan trọng nhất là mọi người có thể đọc được từ trái qua phải, từ trên xuống dưới và không phải lần mò xung quanh để cố hiểu ý của bạn. (Dĩ nhiên một số ngôn ngữ có cách đọc khác và truyện tranh sẽ được đọc theo hướng khác.)
Cách tốt nhất để học được cách làm là đọc nhiều truyện tranh và học cách chúng thực hiện. Ngoài ra thử đưa truyện tranh của bạn cho người bạn đáng tin, và xem họ có thể đọc và hiểu nó mà không cần phải đặt câu hỏi nào cho bạn không.
Sự khác biệt giữa cartoon, comic, webcomic và graphic novel là gì?
Những người đọc truyện tranh sẽ tranh luận (debate) về vấn đề này mãi nhưng nó không phải là vấn đề thực sự quan trọng, đơn giản chỉ cần làm những điều mà bạn thích. Nhưng tôi muốn nói rằng cartoon là comic có một panel, nơi mọi thứ được đưa vào trong một bức hình (everything happens in a single picture). Rất nhiều tranh biếm hoạ chính trị (political cartoons) giống như vậy, đây là một bức được thực hiện bởi Chris Riddell:
Comic là cách kể chuyện trong hai hình hoặc nhiều hơn. (Comic trên báo mà tôi ưa thích là tác phẩm Calvin & Hobbes được thực hiện bởi Bill Watterson.)
Webcomic (truyện tranh online) là comic được xuất bản online (như Scrary Go Round của John Allison). Graphic novel chỉ là cái tên có tính thị hiếu / làm màu (fancy name) cho comic thể loại dài như kiểu một cuốn sách.
Người vẽ cartoon và comic có thể được gọi là hoạ sĩ vẽ truyện tranh (a cartoonist), nghệ sĩ vẽ truyện tranh (a comic artist)…mọi người sử dụng các thuật ngữ khác nhau.
Truyện tranh của tôi có bắt buộc phải hài hước không?
Không. Điều này làm tôi xa rời (put me off) việc vẽ truyện tranh mất mấy năm bởi vì tôi cứ nghĩ rằng kiểu gì thì kiểu (at the end) tôi vẫn phải đi đến việc tạo ra sự hài hước và tôi thì lại không thể nghĩ được bất cứ điều gì (I could never think of any).
Truyện tranh cũng giống như bao cuốn sách và phim khác, và không phải mọi cuốn sách và phim đều hài hước.
Nếu bạn làm thuê (hired) cho một tờ báo vẽ các tranh biếm hoạ (joke cartoon) hàng ngày, thì họ sẽ mong chờ bạn tạo ra các tác phẩm hài hước, còn nếu bạn tạo ra cái gì đó cho riêng mình, làm bất cứ thứ gì mà bạn muốn.
Katie Green đã phải đấu tranh (struggled) với chứng biếng ăn (anorexia) và lạm dụng (abuse), Katie Green đã ghi lại nó trong cuốn truyện tranh của cô ấy: Nhẹ hơn bóng của tôi (Lighter than My Shadow).
Cuốn sách Persepolis của Marjane Satrapi có rất nhiều khoảng khắc hài hước (funny moments), nhưng nó cũng nói về cuộc đấu tranh của cô ấy và thảm kịch gia đình (family tragedies) trong suốt cuộc cách mạng ở Iran (revolution in Iran).
Darryl Cunningham làm việc với vai trò y tá trong bệnh viện và viết về các kiểu bệnh tinh thần khác nhau / mental illness (bao gồm cả sự đấu tranh của anh ấy với chứng trầm cảm và các phương pháp trị liệu) trong cuốn sách Psychiatric Tales.
Đôi lúc, một khi bạn đã bắt đầu, bạn sẽ tìm thấy sự hài hước bật ra (pops up) trong truyện tranh của mình gần như tình cờ (almost by accident), bởi vì đây là cuộc sống; thỉnh thoảng nó có thể có chút (bit) hài hước hoặc sự vô lý (absurd).
Tôi phải viết về nhiều chủ đề?
Không! Trong thực tế, một số truyện tranh được ưa thích nhất được viết bởi những người thích một nhánh hẹp về một chủ đề nào đấy. Kate Beaton thực sự yêu lịch sử và cô ấy đã tạo ra những cuốn truyện tranh tuyệt vời tái hiện lại các tình huống lịch sử (reimagining historical situations). Lucy Knisley yêu nấu ăn và vẽ ra cả một cuốn sách về thực phẩm trong Relish (Nêm). Posy Simmonds giải thích lại cuốn tiểu thuyết cổ điển Emma Bovery trong cuốn sách Gemma Bovery của cô ấy. Simone Lia viết về con thỏ nhỏ nhiều lo lắng trong Bông (Fluffy). Bạn có thể yêu thích chính trị, khoa học, khảo cổ học, air hockey hoặc lắng nghe các cuộc trò chuyện trên xe bus.
Công cụ vẽ tôi sử dụng có ảnh hưởng gì không?
Không. Bạn có thể vẽ truyện tranh với số lượng lớn các dụng cụ vẽ khác nhau (huge variety of drawing materials). Chúng có thể đơn giản như là bút chì và giấy, hoặc bạn có thể sử dụng mực, hoặc sơn, cắt dán, ảnh, bất cứ thứ gì.
Bạn có thể scan chúng rồi chuyển qua máy tính và thực hiện các thao tác kỹ thuật số sau. (Tôi sử dụng Adobe Photoshop cho công việc này.) Khi tôi vẽ truyện tranh, một số công cụ ưa thích của tôi là bút chì để vẽ phác hoạ, Faber Castell Pitt pens và bút lông Pentel.
Với seri Vern and Lettuce và Shark and Unicom cho tờ The Funday Times, tôi thích vẽ phác thảo màu đen (black outline) với kiểu bút nhúng lỗi thời ngày xưa (old-fashioned dip pen), bởi vì nó cho tôi một dòng không đều đẹp mắt (nice uneven line).
Nhưng bạn chỉ cần tìm ra cái nào phục vụ tốt nhất cho công việc và tiện dụng nhất. Thử vài công cụ chất lượng cao nếu bạn muốn trải nghiệm; đôi khi bạn sẽ tìm ra công cụ hay ho khiến công việc trôi chảy hơn. Nhưng không phải luôn luôn thế. Đôi khi chiếc bút màu rẻ tiền lại chẳng tệ chút nào, bạn vẫn vẽ đẹp như thường. Philippa Rice cố gắng thử thực hiện các tác phẩm nghệ thuật trên nhiều chất liệu khác nhau trên trang truyện tranh online mycardboardlife.
Các mẹo hay nhất của bạn để tìm cảm hứng là gì?
1. Bắt đầu với blog. Cái này giống như cuốn sổ phác thảo online và sẽ cho bạn thấy diễn tiến công việc, tất cả mọi thứ ở một nơi. Nếu bạn thích, bạn có thể sử dụng nó để chia sẻ công việc của bạn với người khác. Để bản thân thử thách đăng cái gì đó, ví dụ, một lần mỗi ngày.
2. Thiết lập một dự án nhỏ cho bản thân bạn. Đừng tạo một dự án EPIC 200 trang tiểu thuyết đồ hoạ (graphic novel) ngay lập tức. Bạn sẽ quá tải (overwhelmed) bởi kích cỡ của dự án và sẽ muốn bỏ thôi (tempted to quit), thêm vào đó bức vẽ của bạn sẽ thay đổi khá nhiều vào lúc cuối, bởi vì bạn sẽ nâng cấp cùng với tiến trình bạn đi. Bắt đầu nhỏ thôi. Một truyện tranh chỉ có 4 panel chẳng hạn. Hay một cuốn sách nhỏ có 8 trang. Vẽ hàng ngày. Dưới đây là một số dự án nhỏ tôi thích:
- Hourly Comic: Tạo các panel truyện tranh hoặc các set panel mỗi giờ bạn thức. (Cái này giống như bạn có chương trình truyền hình thực tế của riêng mình.) Đây là đường link chứa một lượng lớn các bức tranh thu thập được từ kiểu vẽ hourly comic của mọi người.
- Vẽ bản thân mình như ở lứa tuổi teen.
- Tham gia vào cuộc đua vẽ tranh. Một người bạn của bạn vẽ một panel, rồi đến lượt bản thân bạn vẽ cái tiếp theo, cứ tiếp tục như thế. Bạn có thể tìm thấy chi tiết các hướng dẫn để thực hiện Comics Jam trên trang web Jampires, và đây là Jampries Comics Jam mà tôi vẽ với bạn tôi là David O’Connell (người vẽ truyện tranh ace).
- Tạo cả một cuốn truyện tranh trong một ngày. (điều này buộc bạn không được quá nắn nót; mục tiêu chỉ là hoàn thành nó). Phiên bản nguồn gốc của nó là 24-Hour Comic, nơi bạn vẽ 24 trang trong 24 giờ. Tôi đã làm điều đó lần đầu tiên trong năm nay (xem toàn bộ cuốn truyện của tôi ở đây).
- Tạo ra cuốn sách nhỏ cho những người bạn hoặc bán / trao đổi tại lễ hội truyện tranh. Bạn có thể in các bản copy truyện tranh tại máy in ở nhà, tới cửa hàng photocopy hoặc tìm một máy in online để có giao dịch hợp lý. Có một hạn chót vào các thời điểm như là sự kiện liên quan đến truyện tranh, ngày sinh nhật hoặc ngày nghỉ lễ (khi bạn cần nó như một món quá) sẽ là động lực lớn để bạn hoàn thành dự án.
- Tạo ra cuốn truyện tranh theo phong cách du lịch. Đây là món quà lưu niệm tuyệt vời cho mỗi chuyến đi, và có thể đơn giản hoặc phức tạp theo cách mà bạn muốn. Tôi mua vài cuốn A5 để vẽ phác và thực hiện vẽ truyện tranh ở Alaska và một cuốn khác ở Trung Quốc. Nếu quá phức tạp để vẽ người, bạn có thể vẽ họ như kiểu nhân vật khoai tây hoặc động vật được đơn giản hóa.
- Viết một lá thư bằng truyện tranh cho một người bạn (Đây là cái mà tôi tạo.)
- Vẽ một cuốn truyện tranh về truyện cổ tích (fairy tale) hoặc huyền thoại (myth) nhiều người biết đến (hoặc ít người biết).
- Tạo một cuốn truyện tranh về ai đó trong gia đình bạn. Đây có thể là lý do tốt để đặt câu hỏi cho người lớn tuổi; có thể họ có câu chuyện muốn kể cho bạn về bản thân, và bạn có thể chuyển nó thành truyện tranh. Dưới đây là cuốn truyện tôi tạo từ trí nhớ của ông tôi (Bạn có thể đọc cả cuốn truyện ở đây.)
3. Xem xem có bất kỳ lễ hội truyện tranh địa phương nào bạn có thể tham gia không. Đây là cách tốt nhất để gặp gỡ những người vẽ truyện và bạn có thể tìm thấy cảm hứng trong các cuốn sách mọi người bán. Thường thì đấy là cách tốt để bán các cuốn truyện tranh tự làm tại nhà (home-made comic) mà bạn sẽ không bao giờ tìm thấy trong các cửa hàng (Hai lễ hội ưa thích của tôi ở Anh là Thought Bubble ở Leeds và Lakes International Comic Art Festival ở Kendal.)
4. Đừng tự làm khổ bản thân mình quá. (Don’t be too hard on yourself) Chẳng vấn đề gì đâu nếu bạn tạo ra truyện tranh không hay lắm. Mọi người đều bắt đầu với việc tạo ra cái gì đó chưa tốt (everyone stars out making bad stuff). Chỉ cần tiếp tục làm, dần dần bạn sẽ thấy các phần chưa hay ít dần, cho đến khi chúng bắt đầu trở nên tốt hơn. Đôi khi khá là vui khi vẽ cái gì đó chủ ý để xấu hơn. Tôi khám phá điều thú vị khi tôi quanh quẩn và để bản thân mình mắc sai lầm (let myself make mistakes).
Bạn có thể gợi ý cho tôi bất cứ cuốn sách nào nói về cách tạo ra truyện tranh không?
Scott McCloud đã thực hiện ba cuốn sách rất hay (excellent books), viết dưới dạng comic luôn: Hiểu Comic, Tái tạo comic & Làm comic. Chúng đưa bạn đến cấp độ cao hơn (grown-up level) và vẫn đủ lý thuyết (fairly theoretical); bạn sẽ thực sự hiểu toàn bộ cách làm ra truyện tranh và làm sao bộ não của bạn xử lý được nó.
Nếu bạn muốn cái gì đó vui vẻ và đơn giản hơn, hoặc là cho trẻ nhỏ, sách của Neill Cameron Cách tạo ra cuốn truyện tranh tuyệt vời bao gồm đầy đủ ý tưởng hay để bạn bắt đầu. Bạn có thể mua nó ngay từ các trang web xuất bản, và tôi khuyên bạn mua bất kỳ cuốn truyện tranh nào được bán ở cửa hàng online Phoenix Comic, họ có tất cả từ những cuốn chất lượng hàng đầu (top-quality) và các cuốn thân thiện dễ hiểu (family-friendly). (Một số họa sĩ vẽ truyện tranh là Gary Northfield, Jamie Smart và James Turner.)
…Tôi hy vọng những điều này sẽ giúp đỡ bạn!
(Dịch từ bài viết I want to make cartoons & comics but I have no idea where to start! – tác giả Sarah Mclntyre webiste http://jabberworks.livejournal.com)
