Categories Kinh doanh online Thủ thuật

Tăng tốc máy tính Windows 7 – Hướng dẫn toàn diện cho người không chuyên

nhà nhiều cửa sổ

Mình viết bài này sau khi đã khắc phục thành công con máy chậm rì ở quê. Máy này có 3 đặc tính của một máy có nguy cơ cao bị chậm:

  • Phần cứng không mạnh.
  • Dùng đã lâu năm rồi.
  • Dính nhiều malware, virus, adware, PUP.

Máy tính cũng như con người thôi, nếu trẻ tuổi (máy mới mua), vốn đã khỏe mạnh (phần cứng trâu bò) & không ốm bệnh gì (chả bị con virus nào tấn công) thì tất nhiên sẽ làm việc tốt.

Nếu máy của bạn chẳng được nước non nào trong những cái trên thì bạn ở đúng nơi rồi! Chúng ta bắt đầu nhé.


1. Sử dụng công cụ của Windows để tìm vấn đề nằm ở đâu

Thực tế công cụ đầu tiên Microsoft khuyên dùng là sử dụng Trình khắc phục sự cố hiệu suất (performance troubleshooter) để tìm nguyên nhân trước:

Bạn mở Performance troubleshooter bằng cách click vào nút Start  rồi click vào Control Panel. Ở ô search (tìm kiếm), gõ troubleshooter, và click vào Troubleshooting. Bên dưới System and Security click vào Check for performance issues.

Trình khắc phục sự cố hiệu suất

Nếu có vấn đề chương trình sẽ gợi ý bạn cách khắc phục.


2. Tăng tốc máy tính bằng cách gỡ bớt phần mềm

Máy chậm vì cài quá nhiều phần mềm – chuyện này phổ biến như cơm bữa, đặc biệt là những tay hay vọc phần mềm, hoặc máy tính để lâu ngày dù không nghịch mấy nhưng tích lũy- rồi ra bao nhiêu phần mềm không dùng đến.

Ngoài ra các phần mềm vớ vẩn có thể có nhiều là do PUP (potentially unwanted programs / phần mềm cài đặt không mong muốn), thí dụ như các Adware cài cắm vào, việc gỡ thủ công có tác dụng không lớn đối với những thành phần kiểu này do vậy chúng sẽ được nói chi tiết ở phần chống virus, malware.

Một nguồn phần mềm khác có thể trở nên vô dụng đó là các phần mềm bán theo máy, thường là dạng dùng thử hoặc phiên bản hạn chế, các công ty phần mềm hy vọng bạn sẽ thử, thấy nó hữu dụng rồi bỏ tiền mua phiên bản đầy đủ hoặc bản mới hơn.

Để gỡ các phần mềm không dùng đến bạn click vào biểu tượng cửa số (hình tròn) ở góc trái bên dưới màn hình:

start

Tiếp đến bạn vào Control Panel:

control panel

Sau đó vào Uninstall a Program:

Uninstall a Program

Các chương trình sẽ bật ra thế này, muốn gỡ phần mềm nào bạn click vào tên phần mềm đó và nhấn Uninstall:

Uninstall

Đảm bảo bạn sẽ thấy những phần mềm lạ hoắc hoặc rất ít khi dùng, bạn thậm chí còn quên là mình đã cài nó !!!

Bạn có thể nhìn thấy ở đây rất sạch sẽ vì mình đã gỡ đi khoảng 11 phần mềm rồi!

Có những phần mềm sau là những thứ cơ bản nhất bạn nên giữ lại cho hầu hết các nhu cầu của người dùng:

  • Phần mềm duyệt web, mình rất khuyến khích dùng Google Chrome hoặc Opera.
  • Phần mềm chỉnh sửa văn bản, mình khuyến khích dùng các chương trình miễn phí thay thế Microsoft Office. Bạn chỉ cần gõ từ khóa alternative microsoft office lên Google để tìm các chương trình tương tự Office.
  • Phần mềm diệt virus. Khuyến cái các bạn dùng Avast hoặc ESET, không nên dùng Kaspersky (vì nó khá khó tính, đôi khi chặn cả các chương trình bình thường).

Ngoài ra là các phần mềm phục vụ công việc đặc thù của bạn nếu có. Còn không thì các phần mềm còn lại có thể gỡ được. Đó là tùy lựa chọn của bạn.

Lưu ý: đừng gỡ các chương trình cần thiết của Windows 7. Như bạn thấy mấy cái có chữ Intel thì nên xem kỹ, có thể nó là các driver dành cho phần cứng, mình phải giữ lại. Hoặc nếu bạn xài máy in Canon chả hạn, sẽ có các driver cho nó. Cái này cũng đừng gỡ.


3. Tăng tốc máy tính bằng cách dọn dẹp, chống phân mảnh, sửa lỗi ổ cứng

Ổ cứng là nơi lưu dữ liệu, các phần mềm nằm trên đó và thường là ở ổ C, các tài liệu của bạn cũng vậy và thường nằm ở các ổ khác.

Ổ cứng cũng giống như thư viện sách vậy. Nếu bạn dùng lâu ngày, đọc cuốn nọ cuốn kia, mua cuốn mới, bán cuốn cũ thì thư viện dần sẽ lộn xộn, và sẽ có bụi.

Ổ cứng lâu ngày sẽ có nhiều file rác là thứ nhất, thứ hai nó sẽ có các phân vùng ổ cứng bị trục trặc, phân mảnh. May mắn là Windows 7 có sẵn các công cụ này cho bạn dọn dẹp.

Hừm, nhưng trước tiên bạn nên làm điều này. Xóa các tài liệu không cần thiết lưu trên ổ cứng. Thử luôn nhé, bạn sẽ có ối dữ liệu kiểu như phim, sách, ảnh,…giờ không còn hữu dụng.

Nếu đúng như thế hãy xóa chúng đi nhé. Mình xóa được khoảng 19GB. Chủ yếu là phim, ảnh và các tài liệu ngày xưa học ở trường cao đẳng. Ngoài ra thùng rác và thư mục chứa file download từ internet cũng thường chứa đến hàng GB dữ liệu  – có thể làm bạn ngạc nhiên!

OK, giả định là bạn đã xóa xong các dữ liệu không dùng đến. Chuyển sang bước tiếp theo.

Để bỏ những tệp rác trong quá trình sử dụng máy tính bạn làm như sau, vào computer:

mycomputer

Chọn lần lượt các ổ cứng để thực hiện sửa chữa, mình làm minh họa với ổ C, các ổ còn lại tương tự.

Click chuột phải vào ổ C, chọn Properties:

Properties

Ở tab General, click Disk Cleanup để dọn dẹp – phần này thế là xong:

Disk Cleanup - dọn rác cho ổ cứng

Tiếp theo bạn vào tab Tools:

Tools - kiểm tra các vấn đề của ổ cứng

Tab này có 2 thứ đặc biệt quan trọng, đó là:

  1. Kiểm tra lỗi ổ cứng ở phần Error-checking
  2. Chống phân mảnh ở phần Defragmentation

Khi bạn nhấn vào Check now của Error-checking, cửa sổ sau sẽ hiện ra:

Check Disk Local Disk

Bạn check vào cả 2 tùy chọn như trong hình và nhấn Start, thường thì cái này chỉ thực hiện sau khi bạn khởi động lại máy. Khi ấy sẽ mất khoảng 10 đến 30 phút tùy máy để kiểm tra ổ cứng và sửa các file hệ thống & các sector bị lỗi. Một màn hình đen sẽ hiện ra thông báo từng bước được hoàn thành.

Ok, nếu bước trên đã xong, bạn chuyển sang phần chống phân mảnh.

Bình thường chức năng Defragmentation windows 7 sẽ có sẵn, khi ấy bạn click vào Defragment now là được.

Trường hợp bạn click vào thấy không được thì bạn có thể tải phần mềm của bên thứ ba ở liên kết dưới đây (mình đã kiểm tra và thấy dùng tốt): piriform.com/defraggler

Bạn nhớ chọn bản free, việc cài đặt và sử dụng rất dễ nên mình không hướng dẫn chi tiết. Bạn chỉ cần bật phần mềm lên rồi chọn ổ cứng, tiếp đó là nhấn nút.


4. Tăng tốc máy tính bằng cách tiêu diệt Virus, Adware, PUP, Malware nói chung

Nguy cơ nhiễm những thứ này rất cao nếu:

  • Bạn dùng Windows không bản quyền.
  • Bạn hay vào các trang web linh tinh.
  • Bạn hay tải phim, dữ liệu, phần mềm từ trang không đảm bảo.
  • Máy tính không có phần mềm diệt virus, malware đủ mạnh.
  • Lâu rồi bạn chưa quét diệt virus thủ công.

Những con sâu mọt này sẽ làm máy chậm đi nhiều, dù bạn dùng ứng dụng nào, đặc biệt là trình duyệt web nếu bị nhiễm adware thì đúng là thảm họa. Nó cho trải nghiệm người dùng rất tệ.

Khắc phục chỉ có cách là chọn đúng phần mềm tiêu diệt. Thời điểm này, năm 2017, mình thấy có 2 chương trình rất mạnh và cho phép mình dùng miễn phí khoảng 2 tuần để tiêu diệt bọn này. Sau đấy có thể dùng phiên bản hạn chế.

Hai phần mềm đó tên là:

2 chương trình này bạn có thể dùng chung vì đối tượng tiêu diệt của nó không bị chồng lên nhau nhiều. Còn bạn nên tránh cài hai chương trình anti-virus cùng lúc, thí dụ vừa cài ESET và Avast cùng nhau, vì chúng có chức năng tương tự sẽ chỉ làm chậm hệ thống thêm mà thôi.

Bạn nào muốn xem sự khác biệt giữa malware và anti-virus nên xem bài này: http://genk.vn/may-tinh/virus-va-malware-nhung-dieu-khong-phai-ai-cung-biet-20130908224321312.chn

Mặc dù bài báo viết cách đây đã vài năm nhưng thông tin vẫn chất lượng. Trong bài có nhắc đến chương trình Malwarebytes và Avast đấy ạ.


5. Tăng tốc máy tính bằng cách hỗ trợ cho phần cứng yếu

Phần cứng yếu mà dùng trình duyệt web nhiều tab, hoặc phần mềm khủng dễ chậm lắm. Có 2 cách khắc phục thôi:

  • Nâng cấp phần cứng.
  • Giảm tải cho phần cứng.

Cách nâng cấp – mua RAM lắp thêm vào case thì có thể tốn tiền và khó cho đa số người không chuyên. Mình theo hướng thứ hai đó là giảm tải cho phần cứng.

Giảm thế nào?

Đơn giản là bạn tắt đi các chức năng màu mè hoa lá cành của Windows 7, và mở rộng thêm bộ nhớ ảo cho nó.

Bạn vào computer, chuột phải chọn properties:

properties

Tiếp theo click vào Advanced system settings:

Advanced system settings

Một cửa sổ bật ra, bạn chọn tab Advanced > Perfomance > Settings..:

Perfomance

Một cửa sổ bật lên, bạn chọn như trong hình:

Visual Effects - thay đổi hiệu ứng hình ảnh

Cái này sẽ tắt hầu hết các chức năng hoa lá cành & các hiệu ứng phóng to thu nhỏ mượt mà của Windows 7. Kỳ thực nó chẳng có tội lỗi gì cả, nhưng vì máy mình yếu nên cần tắt đi thôi.

Tuy nhiên bạn cần giữ lại 2 cái mình đánh dấu tick kia. Vì nó liên quan đến font chữ. Tick 2 cái đó giúp font trên máy tính và khi duyệt web vẫn mượt, bỏ hai cái đó nhìn font xấu lắm!

Tiếp theo là tăng dung lượng ảo cho RAM. Vẫn ở cửa sổ Perfomance Option như lần trước nhưng click vào tab Advanced như hình dưới đây, rồi nhấn vào Change…:

Perfomance Option

Cửa sổ sau bật ra, bạn chọn như hình (bỏ tick Automatically manage paging file size for all drives):

Size Ram - tăng dung lượng bộ nhớ ảo

Nhớ là con số 6000 MB không phải là con số cố định, bạn nên chọn gấp 1,5 Ram của bạn, vì Ram của mình 4GB nên mình để nó khoảng 6000 MB. Rồi nhấn Set. Cái này phải khởi động lại máy mới có tác dụng.

[Bổ sung thông tin chính xác hơn từ Windows thì bạn có thể tăng lên ở phần Maximun size lên gấp 3 dung lượng RAM hoặc hơn nếu muốn, ở đây tôi có thể điền 12000 – 13000 MB]


6. Tăng dung lượng RAM bằng USB Flash

Windows 7 khuyến cáo RAM 1GB có thể chạy được nó nhưng tốt hơn là 2GB, còn tối ưu nhất là từ 3GB trở lên. Nếu chẳng may RAM của bạn không đủ thì cách tốt nhất là bổ sung RAM nhưng nếu bạn chưa có đủ tiền để mua thì sao? Hoặc đơn giản là bạn chỉ cần chữa cháy tạm thời tình trạng thiếu RAM?

Trên trang của Microsoft, họ có chia sẻ là lúc này bạn nên dùng tính năng Windows‌ ReadyBoost để biến USB Flash thành RAM ảo bổ sung.

Sử dụng USB Flash để tăng RAM - Ảnh minh họa của makeuseof
Sử dụng USB Flash để tăng RAM – Ảnh minh họa của makeuseof

Tính năng này thì mình chưa dùng thực tế nên không chia sẻ sâu thêm được nữa. Còn về cảm nhận, xét ra thì đúng là USB flash rẻ hơn và rõ là đơn giản hơn nhiều mua RAM về nhà cắm, tuy nhiên đây khó có thể nói là giải pháp lâu dài vì lúc nào cũng có thiết bị ngoại vi cắm vào máy, nếu nó nhỏ thì đỡ, chứ to thì rất bất tiện.


7. Khởi động lại máy thường xuyên (Restart) đôi khi lại rất hiệu quả

Đây chắc chắn là lời khuyên dễ áp dụng nhất, chính chủ Windows khuyên người dùng khởi động lại máy tính ít nhất 1 lần / tuần, đặc biệt nếu bạn sử dụng máy tính nhiều. Điều này sẽ giúp máy hoạt động tốt hơn

khởi động lại máy tính

Khởi động lại máy tính là cách tốt để làm sạch bộ nhớ và đảm bảo các quá trình xử lý và dịch vụ bị lỗi (errant processes and services) khi khởi chạy sẽ bị tắt.

Khởi động lại giúp đóng tất cả các phần mềm chạy trên PC của bạn – không chỉ các chương trình bạn thấy nó chạy trên taskbar, mà là các tá dịch vụ có thể khởi động bởi hàng loạt chương trình và không bao giờ dừng lại. Khởi động lại có thể khắc phục các vấn đề hiệu suất bí ẩn khi nguyên nhân chính xác rất khó để chỉ ra cụ thể.


8. Trình duyệt chậm – thảm họa với người duyệt web

Với xu hướng lên mây hết cả lượt, trình duyệt ngày càng được sử dụng thường xuyên hơn chứ không chỉ có lướt web thôi nữa. Tôi chỉnh sửa ảnh bằng cách duyệt ứng dụng, tôi thuê dịch vụ SEO tổng quát qua một trang web, và dĩ nhiên cũng dùng trình duyệt để theo dõi các con số, từ khóa ở đây.

Với nhiều người, trong đó có tôi, 50% máy tính là trình duyệt !!! Các vấn đề với trình duyệt đều cực kỳ khó chịu ngay cả với người dùng thông thường. Họ có thể chẳng dùng phần mềm đặc biệt nào nhưng đều phải duyệt web. Bởi vì họ đều cần kết nối vào Internet.

Trình duyệt chậm có nguyên nhân rất phổ biến là vì lâu ngày bạn không xóa dữ liệu trong cache. Máy khỏe thì vô tư đi, để cache còn giúp máy duyệt web nhanh hơn, nhưng máy yếu thì không thế, bởi cái này sẽ ngốn RAM.

Nếu máy quá yếu, trình duyệt Opera sẽ rất tốt vì nó khá nhẹ để duyệt web. Nhưng dù bạn dùng bất cứ trình duyệt nào như Google Chrome hay FireFox một thời gian dài thì nên dọn dẹp bộ nhớ cache.

Cách làm như sau, nhấn Ctrl + Shift + Delete, cửa sổ sau sẽ bật ra:

Xóa cache duyệt web

Nếu để lâu tệp và hình ảnh trong bộ nhớ cache có thể lên đến hàng vài GB, của tôi mới 1 tháng chưa xóa mà đã 639 MB.

Bạn nên tick như trong hình, nhớ là để mọi thứ để nó xóa tần tần tật từ trước đến nay, chứ không chỉ là 1 giờ trước, 1 ngày trước hay tuần trước.

Cookie, mật khẩu, dữ liệu biểu mẫu tự động điền và mấy cái nữa không nên tick vì nếu thế bạn sẽ mắc công đăng nhập lại trên nhiều trang bạn từng truy cập. Nếu không thấy điều này có vấn đề gì, hoặc bạn không muốn lưu mật khẩu thì có thể tick vào để xóa nốt.

Còn vấn đề này nữa liên quan đến các trang web thông tin hiện nay. Đó là chúng có rất nhiều quảng cáo động, điều này dẫn đến các trang ngốn rất nhiều RAM. Cách để chặn các quảng cáo kiểu này là dùng tiện ích chặn quảng cáo gắn vào trình duyệt (còn gọi là addon).

Các bạn có thể dùng tiện ích AdBlock, nó có cả trên 4 trình duyệt phổ biến trên nền Windows là Chrome, FifreFox, Opera & IE.

AdBlock có 2 tùy chọn cơ bản là chặn tất và chỉ chặn những quảng cáo không đáng tin cậy. Các máy tính yếu có thể chọn chặn tất để các quảng cáo không làm ảnh hưởng đến hiệu năng của máy.

Vấn đề thứ ba với người dùng trình duyệt là: họ bật quá nhiều tab.

Cái này liên quan đến thói quen sử dụng hơn là tính cần thiết. Thực tế trong hầu hết các trường hợp 3 tab là đủ cho chúng ta & không làm máy tốn quá nhiều tài nguyên. Nếu bạn bật 7 tab vào những trang như Facebook, YouTube, 24h hay Vnexpress thì máy chậm là điều không tránh khỏi. Hãy luôn nhớ dùng vừa đủ thôi.


9. Tăng tốc độ khởi động máy tính

Khởi động máy chậm là một trong các thứ chậm rất đáng ghét. Nếu bạn làm tất cả các thứ trên rồi mà máy tính vẫn khởi động chậm thì khả năng cao lúc khởi động máy bật kèm tự động nhiều ứng dụng nền quá.

Các nhà sản xuất phần mềm thường cố ý đưa chương trình của họ vào phần khởi động cùng Windows. Mục đích tất nhiên rất dễ hiểu, là để nó được sử dụng thường xuyên hơn.

Những chương trình chạy tự động khi Window bật sẽ có ích nếu đó là những chương trình bạn thường xuyên sử dụng (thí dụ phần mềm diệt virus), nhưng với phần mềm ít dùng điều này là lãng phí tài nguyên.

Cách khắc phục như sau. Đầu tiên gõ msconfig để vào cửa sổ cần thiết:

msconfig

Bạn vào tab Starup, bạn có thể thấy mình chỉ chọn khởi động với máy 3 chương trình, 2 cái liên quan đến diệt virus & malware và một cái Unikey, còn lại bỏ tick hết.

Tuy nhiên đây không phải là mẫu đâu, của bạn còn tùy. Có thể vẫn phải có nhiều cái hơn nhưng nhớ nguyên tắc là chỉ bật những thứ cần thiết thôi.

Startup - cắt giảm các chương trình khởi động cùng máy

Sau khi chọn nhấn OK, khởi động lại máy là các tùy chọn được áp dụng.

Với người dùng có trình độ cao hơn muốn kiểm soát sâu và kỹ các chương trình tự động khởi chạy, Windows có cung cấp cung cụ miễn phí là Autoruns for Windows, bạn tải nó ở đây: http://go.microsoft.com/fwlink/?LinkId=124357

Mình đã thử, và của mình trông như thế này:

Autoruns for Windows

Nó đúng là chi tiết hơn cái Startup ở phần msconfig nhiều nhưng nói thẳng ra nếu muốn dùng cái này có ích thì phải vọc thêm, chứ liều dùng luôn có khi thành phá hoại.

Cho nên lời khuyên cho các bạn không chuyên là dùng cái đơn giản thôi, nếu cảm thấy có khả năng mới dùng chương trình trên để can thiệp nhé.


10. Giải pháp cuối cùng

Hy vọng máy bạn nhanh nhé, tất cả các phương pháp trên không đòi hỏi chi thêm tiền bạc. Nếu vẫn không nhanh, khả năng là bạn sẽ phải tốn tiền rồi!!! Nhưng làm thế nào để biết được máy của bạn đã nát đến mức nào?

Windows 7 cung cấp công cụ có tên gọi là Windows Experince Index. Bạn vào computer, chuột phải chọn properties sẽ thấy, dưới đây là kết quả máy của tôi:

Điểm chung của hệ thống với windows 7

Như thế này là không tệ lắm, các con số này được chấm từ 1 đến cao nhất là 7,9. Windows khuyên là nếu máy của bạn có điểm dưới 3 thì nên xem xét nâng cấp phần cứng.

Nếu bạn muốn tiết kiệm, tức là chỉ mua các bộ phận yếu nhất về để khắc phục thôi thì nên click vào chữ Windows Experince Index để thấy các điểm cho từng thống kê (kiểu điểm các môn tốt nghiệp ý mà, khác cái Windows Experince Index không phải là điểm trung bình mà là điểm của cái thấp nhất):

chấm điểm xem có thích hợp với windows 7 không?

Thí dụ ở trên điểm thấp nhất là do tốc độ truyền dữ liệu của ổ cứng, còn các phần khác của máy tôi đều ở mức tốt, thậm chí bộ vi xử lý còn được 7,2 điểm.

Như vậy chẳng hạn nếu điểm của bạn chỉ là 3 thì đừng lo lắng vội, đó có thể chỉ vì bộ phận nào đó có điểm thấp nhất thôi, còn cái khác có khi chẳng vấn đề gì. Cụ thể nếu bạn chỉ được 3 điểm phần tốc độ truyền dữ liệu của ổ cứng thì bạn chỉ nên xem xét thay ổ cứng và vẫn giữ lại các phần khác còn ổn thỏa (như RAM, vi xử lý, Graphics).


Kết luận

Nếu bạn chịu khó tìm sẽ vẫn còn mấy mẹo lặt vặt khác, chẳng hạn như chuyển màn hình nền của máy về dạng cơ bản, tắt lập chỉ mục file (phục vụ cho việc tìm kiếm) trên các ổ đĩa – những biện pháp nói chung là để giảm tải cho phần cứng. Nếu thích bạn có thể tìm thêm thông tin để tăng cường khả năng tối ưu hóa.

Để ý bạn sẽ thấy triết lý đơn giản của các biện pháp tăng tốc này, nó rất gần với đời sống thực. Như một người ốm bệnh đau yếu muốn khỏe mạnh trở lại do trước đây không có lối sống lành mạnh.

Nó gợi ý ngay là, nếu bạn chịu khó để ý đến bản thân (dọn dẹp ổ cứng, chữa lỗi & cài cắm các trình diệt virus, malware) và dùng những cái hợp với nhu cầu (loại bỏ các phần mềm, dữ liệu không dùng, thói quen bật nhiều tab, chương trình) với khả năng (tắt các ứng dụng hoa lá cành, giảm bớt các chương trình khởi động nền), cộng với việc uống thuốc bổ (bổ sung thêm RAM ảo, bộ nhớ ảo) và bất đắc dĩ lắm thì đại phẫu thay thế một phần cơ thể (ổ cứng hoặc RAM mới tăng cường) thì chẳng mấy mà bạn khỏe mạnh trở lại.

Lưu ý là cách tốn kém về chi phí chỉ nên là bước cuối cùng nếu các biện pháp miễn phí bất lực hoặc hiệu quả quá thấp.

Back to Top